De Narcistische Persoonlijkheidsstoornis (NPS) is een psychologische aandoening waarbij iemand een diepgeworteld patroon heeft van grootheidsgevoelens, behoefte aan bewondering en een gebrek aan empathie voor anderen. Dit klinkt misschien ingewikkeld, maar het komt erop neer dat mensen met NPS vaak erg bezig zijn met zichzelf en moeite hebben om echte verbindingen met anderen aan te gaan.
NPS is geen “karaktertrek” of iets dat iemand zomaar kiest. Het gaat om een complexe stoornis die iemands denken, voelen en gedrag beïnvloedt. Mensen met NPS kunnen heel charmant en overtuigend overkomen, maar er zijn ook duidelijke kenmerken waaraan je kunt merken dat iemand mogelijk met deze stoornis te maken heeft.
Kenmerken van NPS
Om NPS te begrijpen, is het belangrijk te weten welke uitingskenmerken deze stoornis heeft. Niet iedereen met één of meer van deze kenmerken heeft automatisch NPS; het gaat om een combinatie van gedragingen die vaak langdurig aanwezig zijn. Hieronder staan de belangrijkste kenmerken:
1. Overdreven gevoel van eigenbelang
Mensen met NPS vinden zichzelf vaak uitzonderlijk en verwachten dat anderen hen ook zo zien. Ze hebben een sterk gevoel dat ze beter, slimmer of belangrijker zijn dan anderen. Dit kan zich uiten in uitspraken zoals: “Ik verdien alleen het beste”, of het neerkijken op mensen die ze als ‘minderwaardig’ zien.
2. Een sterke behoefte aan bewondering
Narcisten willen constant erkenning en bevestiging van anderen. Complimenten, aandacht en bewondering zijn voor hen bijna als zuurstof: ze hebben het nodig om zich goed te voelen. Zonder deze aandacht kunnen ze onzeker of boos worden.
3. Gebrek aan empathie
Narcisten vinden het moeilijk om zich in anderen te verplaatsen. Ze begrijpen vaak niet hoe hun gedrag anderen raakt, of ze lijken er niet om te geven. Dit kan bijvoorbeeld duidelijk worden in vriendschappen of relaties waarin ze weinig rekening houden met de gevoelens of behoeften van de ander.
4. Gevoeligheid voor kritiek
Hoewel ze zich aan de buitenkant vaak zelfverzekerd en onaantastbaar voordoen, kunnen narcisten erg slecht omgaan met kritiek. Zelfs opbouwende feedback kan worden gezien als een aanval, wat kan leiden tot woede, ontkenning of wraakzuchtig gedrag.
5. Manipulatief gedrag
Narcisten zijn vaak goed in het manipuleren van anderen om hun doelen te bereiken. Ze kunnen charmant en overtuigend overkomen, maar doen dit vaak met een verborgen agenda.
6. Grootse fantasieën
Mensen met NPS denken vaak in grootse termen over hun toekomst. Ze fantaseren over macht, succes, roem of perfecte liefde en geloven dat zij dit verdienen.
7. Jaloezie en competitief gedrag
Narcisten kunnen jaloers zijn op anderen en proberen hen te overtreffen. Tegelijkertijd denken ze dat anderen jaloers op hen zijn.
Verschillende soorten narcisme
Er zijn verschillende vormen van narcisme. Twee veelvoorkomende types zijn het openlijke (grandioze) narcisme en het verborgen (kwetsbare) narcisme. Deze twee typen kunnen qua gedrag behoorlijk verschillen, maar beide vallen onder de paraplu van NPS.
1. Openlijk narcisme
Openlijke narcisten zijn vaak het stereotype beeld dat we hebben van een narcist: iemand die zichzelf op de voorgrond plaatst, graag bewonderd wil worden en dominant overkomt. Ze zijn vaak extravert, zelfverzekerd en tonen weinig schaamte. Mensen met openlijk narcisme kunnen anderen intimideren of overheersen om hun zin te krijgen.
2. Verborgen narcisme
Verborgen narcisten zijn moeilijker te herkennen omdat ze minder openlijk arrogant zijn. Ze kunnen zelfs onzeker of kwetsbaar lijken, maar hebben nog steeds dezelfde interne behoefte aan bewondering en een gevoel van superioriteit. Hun narcisme kan zich uiten in passief-agressief gedrag, manipulatie of door zichzelf in een slachtofferrol te plaatsen.
3. Maligne narcisme
Maligne narcisme is een gevaarlijker vorm waarbij het narcisme wordt gecombineerd met antisociale trekken, zoals een gebrek aan geweten of schuldgevoel. Mensen met maligne narcisme kunnen schadelijk gedrag vertonen, zoals liegen, bedriegen of zelfs geweld gebruiken om hun doelen te bereiken.
Flying monkeys en groepsdynamiek
Bij narcisme speelt groepsdynamiek vaak een grote rol. Mensen met NPS kunnen anderen, vaak onbewust, gebruiken om hun doelen te bereiken. Deze mensen worden in de psychologie wel aangeduid als “flying monkeys,” naar de dienaren van de heks in The Wizard of Oz. Maar wat houdt dit precies in?
Wat zijn flying monkeys?
Flying monkeys zijn mensen die door een narcist worden gemanipuleerd om hun agenda te ondersteunen of hun gedrag goed te praten. Dit kunnen vrienden, familieleden, collega’s of zelfs professionals zijn. Ze helpen de narcist soms bewust, maar vaak ook onbewust. De narcist kan deze mensen bijvoorbeeld manipuleren door zichzelf als slachtoffer voor te doen of door hen te overtuigen dat de narcist gelijk heeft en anderen fout zijn.
Hoe werkt de groepsdynamiek?
Wanneer een narcist flying monkeys inzet, kan er een scheve groepsdynamiek ontstaan. Hier zijn enkele manieren waarop dit werkt:
1. Het isoleren van het slachtoffer
De narcist kan anderen tegen een slachtoffer opzetten door bijvoorbeeld roddels te verspreiden of het slachtoffer te beschuldigen van dingen die niet waar zijn. Flying monkeys spelen hierin een sleutelrol, omdat zij deze verhalen vaak zonder vragen geloven en verder verspreiden.
2. Het creëren van chaos
Narcisten houden controle over een groep door verdeeldheid en wantrouwen te zaaien. Hierdoor blijven anderen druk bezig met elkaar, terwijl de narcist de touwtjes in handen houdt.
3. Het versterken van hun macht
Door flying monkeys achter zich te scharen, krijgt de narcist meer invloed. De groep ondersteunt hun gedrag en keurt het indirect goed, wat hen machtiger maakt in de sociale kring.
4. Het vermijden van verantwoordelijkheid
Narcisten gebruiken flying monkeys vaak om hun verantwoordelijkheid te ontlopen. Als iemand hen aanspreekt op hun gedrag, kunnen de flying monkeys hen verdedigen of afleiden door de aandacht op een ander te richten.
Herkennen van NPS en de dynamiek daaromheen
Het herkennen van NPS is niet altijd makkelijk, vooral omdat narcisten vaak charmant en overtuigend overkomen. Toch kun je bepaalde patronen leren herkennen, zoals het voortdurende zoeken naar bewondering, het gebrek aan empathie en de manipulatieve groepsdynamiek. Het is ook belangrijk om alert te zijn op situaties waarin iemand anderen gebruikt om conflicten uit te vechten of een slachtoffer te isoleren.
Soemo’s WijsNieuws 
Plaats een reactie