Hoe Actief Luisteren Je Relaties Versterkt

Luisteren lijkt een eenvoudige vaardigheid, maar goed luisteren is een kunst die aandacht en oefening vraagt. Het is niet alleen een kwestie van horen wat iemand zegt, maar ook begrijpen wat ermee wordt bedoeld. Dit maakt luisteren een cruciaal onderdeel van effectieve communicatie. In deze tekst bespreken we hoe je actief kunt luisteren en wat dat precies inhoudt. We belichten de theorie van de Duitse psycholoog Friedemann Schulz von Thun over de vier aspecten van communicatie en leggen uit hoe je de LSD-methode kunt toepassen. Deze methode, ontwikkeld door communicatie-experts en veel toegepast in sociale en hulpverlenende beroepen, helpt je om misverstanden te voorkomen en een gesprek op de juiste manier te begeleiden.

Luisteren met vier oren en spreken met vier monden

Een belangrijke theorie die helpt om communicatie beter te begrijpen, komt van de Duitse psycholoog Friedemann Schulz von Thun. Hij introduceerde in zijn boek “Miteinander Reden” (1981) het communicatiemodel van de “vier oren” en “vier monden”. Deze theorie laat zien dat elke boodschap die wordt verzonden (spreken) en ontvangen (luisteren) vier lagen bevat. Als luisteraar kun je dezelfde boodschap op meerdere manieren interpreteren.

De vier aspecten in elke boodschap zijn:

1. Inhoudelijk aspect

Dit is de feitelijke informatie in de boodschap: wat er letterlijk wordt gezegd. Bijvoorbeeld: “Het regent buiten.”

2. Expressief aspect

Dit aspect geeft inzicht in wat de spreker laat zien over zichzelf: zijn gevoelens, houding of stemming. Als iemand bijvoorbeeld op een vermoeide toon zegt “Het regent buiten”, kan dat betekenen dat hij zich somber voelt.

3. Relationeel aspect

Dit geeft aan hoe de spreker zijn relatie met de luisteraar ziet. Het kan bijvoorbeeld respect, vertrouwen of irritatie uitdrukken. Als iemand zegt: “Het regent buiten” op een bevelende toon, kan dat aangeven dat de spreker verwacht dat jij actie onderneemt.

4. Appellerend aspect

Dit aspect laat zien wat de spreker wil dat de luisteraar doet of begrijpt. In dit geval zou het impliciet kunnen betekenen: “Haal de was binnen” of “Pak een paraplu mee.”

Voorbeeld van miscommunicatie

Stel je voor dat je moeder zegt: “Je kamer is een chaos.”

• Als je luistert met je inhoudelijke oor, hoor je alleen de feiten: je kamer is rommelig.

• Met je expressieve oor hoor je dat ze misschien geïrriteerd is.

• Met je relationele oor interpreteer je mogelijk dat ze vindt dat je onverantwoordelijk bent.

• Als je luistert met je appellerende oor, denk je dat ze wil dat je je kamer opruimt.

Vaak ontstaan misverstanden omdat luisteraars vooral focussen op één aspect, terwijl de spreker misschien een ander aspect benadrukt. Door je bewust te zijn van de vier aspecten kun je veel duidelijkheid creëren in gesprekken en conflicten voorkomen.

Wat is de LSD-methode?

De LSD-methode is een techniek die je helpt om beter en aandachtiger te luisteren. De methode staat voor luisteren, samenvatten en doorvragen en wordt vaak gebruikt in communicatie- en hulpverleningsvaardigheden. Deze techniek werd ontwikkeld door communicatie-experts en psychologen, waaronder Carl Rogers, een pionier in empathisch luisteren. De methode helpt je om de boodschap van de spreker beter te begrijpen, zonder dat je eigen aannames of interpretaties het verhaal vertroebelen.

De LSD-methode bestaat uit drie stappen:

1. Luisteren

Luisteren gaat verder dan alleen horen wat iemand zegt. Je let ook op de toon van de stem, gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal. Actief luisteren betekent dat je echt aanwezig bent in het gesprek, zonder afgeleid te zijn. Dit geeft de ander het gevoel dat hij serieus wordt genomen.

2. Samenvatten

Samenvatten houdt in dat je in je eigen woorden herhaalt wat de ander heeft gezegd. Hiermee controleer je of je de boodschap goed hebt begrepen en laat je de spreker merken dat je aandachtig luistert. Bijvoorbeeld: “Als ik het goed begrijp, zeg je dat je je zorgen maakt over het examen morgen?”

3. Doorvragen

Doorvragen is belangrijk om onduidelijkheden te vermijden en meer inzicht te krijgen in wat de ander bedoelt. Open vragen, zoals “Kun je daar iets meer over vertellen?” of “Wat bedoel je precies?”, helpen de spreker om zijn verhaal verder te verduidelijken.

Voorbeelden van de LSD-methode

Om de LSD-methode beter te begrijpen, geven we twee praktijkvoorbeelden:

Voorbeeld 1: Een vriend is gestrest over school

Vriend: “Ik weet niet hoe ik alles af moet krijgen voor school. Het voelt alsof ik faal.”

• Luisteren: Je merkt dat hij een gespannen houding heeft en verdrietig klinkt.

• Samenvatten: “Je voelt je gestrest omdat je denkt dat je niet alles op tijd af krijgt. Heb ik dat goed begrepen?”

• Doorvragen: “Wat maakt dat je je zo voelt? Zijn er specifieke dingen waar je tegenop ziet?”

Voorbeeld 2: Een collega klaagt over een project

Collega: “Ik ben er helemaal klaar mee dat ik altijd degene ben die alles moet regelen in dit team.”

• Luisteren: Je hoort de frustratie in zijn stem en ziet dat hij met zijn handen gebaart.

• Samenvatten: “Als ik je goed begrijp, vind je dat de werkverdeling oneerlijk is en dat jij te veel verantwoordelijkheid krijgt. Klopt dat?”

• Doorvragen: “Hoe zou je willen dat de taken verdeeld worden? Wat heb je nodig om je minder belast te voelen?”

In beide gevallen voorkom je dat je meteen aannames maakt of oordeelt. In plaats daarvan laat je de ander zijn verhaal verder toelichten, zodat je een beter begrip krijgt.

Waarom actief luisteren belangrijk is

Actief luisteren is essentieel in communicatie omdat het voorkomt dat gesprekken vastlopen door misverstanden. Bovendien voelt de spreker zich gehoord en serieus genomen. Dit versterkt relaties en maakt samenwerken of samenleven gemakkelijker. Actief luisteren is niet alleen nuttig in persoonlijke relaties, maar ook in professionele situaties, zoals bij teams, hulpverlening of klantenservice.

Daarnaast draagt actief luisteren bij aan het oplossen van problemen. Door de LSD-methode te gebruiken, kun je sneller tot de kern van een probleem komen en betere oplossingen bedenken.

Praktische tips om beter te luisteren

Wil je zelf beter worden in actief luisteren? Hier zijn enkele handige tips:

1. Focus volledig op de ander: Geef de spreker je volle aandacht. Leg je telefoon weg en kijk de ander aan.

2. Stel open vragen: Gebruik vragen die beginnen met “wat”, “hoe” of “waarom” om de ander uit te nodigen meer te vertellen.

3. Vermijd aannames: Probeer niet meteen in te vullen wat de ander bedoelt, maar vraag door als iets onduidelijk is.

4. Geef non-verbale signalen: Toon met knikken of een glimlach dat je luistert en interesse hebt.

5. Houd je eigen oordeel voor je: Probeer niet meteen te oordelen of advies te geven, tenzij de ander er expliciet om vraagt.

Conclusie

Goed luisteren is een vaardigheid die iedereen kan leren, maar het vraagt oefening en geduld. Door te luisteren met de vier oren van Friedemann Schulz von Thun en de LSD-methode van Carl Rogers toe te passen, kun je een betere luisteraar worden. Het resultaat is helderdere communicatie, minder misverstanden en sterkere relaties.

Dus de volgende keer dat je een gesprek voert, zet je ‘luistervaardigheden’ in en ontdek hoe krachtig actief luisteren kan zijn!