BRICS en de Toekomst van Afrika

De geopolitieke kaarten van Afrika worden herschud. De Alliance of Sahel States (AES) — bestaande uit Mali, Burkina Faso en Niger — heeft zich losgemaakt van het Westen en zoekt aansluiting bij BRICS. Deze stap roept hoop op, maar ook kritische vragen: is BRICS de bevrijder die Afrika nodig heeft, of slechts een nieuwe meester?

🔄 Breuk met het Westen

Op 29 januari 2025 kondigde AES officieel aan zich terug te trekken uit ECOWAS, de West-Afrikaanse economische gemeenschap. De reden? Jarenlange frustratie over Westerse inmenging, sancties en het gebrek aan respect voor nationale soevereiniteit. De leiders van AES — allen voortgekomen uit militaire staatsgrepen — willen een nieuw pad bewandelen, los van de koloniale erfenis van Frankrijk en de politieke druk van de Verenigde Staten.

In plaats daarvan richten ze hun blik op BRICS: een economisch samenwerkingsverband van Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika, dat sinds kort is uitgebreid met landen als Saoedi-Arabië, Iran, Egypte en Ethiopië.

🤝 Waarom BRICS?

BRICS presenteert zich als een alternatief voor het Westen. Geen politieke voorwaarden, geen inmenging in binnenlandse aangelegenheden, en een focus op infrastructuur, technologie en handel. Voor AES klinkt dit als muziek in de oren.

Rusland biedt militaire steun zonder vragen te stellen. China investeert in wegen, spoorlijnen en energieprojecten. India en Brazilië tonen interesse in grondstoffen en landbouw. Zuid-Afrika fungeert als brug tussen Afrika en de rest van het blok.

Julius Malema, leider van de Zuid-Afrikaanse oppositiepartij EFF, is een uitgesproken voorstander van deze koers. Hij ziet BRICS als een kans om Afrika te bevrijden van economische slavernij en om eindelijk infrastructuur op te bouwen die het continent verbindt.

“Afrika moet zich bevrijden van economische slavernij. We hebben geen nieuwe meesters nodig, we hebben vrijheid nodig,” aldus Malema.

⚠️ Maar is BRICS beter?

De keuze voor BRICS is geen garantie voor bevrijding. Hoewel het blok geen koloniale geschiedenis heeft in Afrika, zijn er zorgen over nieuwe vormen van afhankelijkheid.

1. China’s schuldenval

China’s Belt and Road Initiative heeft al geleid tot miljardeninvesteringen in Afrika. Maar veel landen zitten nu met onhoudbare schulden. Ethiopië, Zambia en Kenia worstelen met terugbetalingen, en sommige havens en spoorlijnen zijn inmiddels onder Chinees beheer gekomen.

2. Russische militaire invloed

Rusland levert wapens en huurlingen aan AES-landen, vaak via de Wagner-groep. Dit versterkt autoritaire regimes en ondermijnt democratische instituties. De vraag is: wat krijgt Rusland hiervoor terug?

3. Geen gezamenlijke visie op mensenrechten

BRICS kent geen gedeelde waarden over democratie, persvrijheid of mensenrechten. Dit kan leiden tot normalisering van autoritaire regimes, zoals we nu al zien in de AES-landen.

📊 Vergelijking: BRICS vs. Westen

Aspect	BRICS	Westen
Politieke voorwaarden	Geen	Wel (democratie, mensenrechten)
Economische steun	Infrastructuur, leningen	Hulp, handel, sancties
Invloed op beleid	Indirect via investeringen	Direct via diplomatie en druk
Risico op afhankelijkheid	Hoog (China, Rusland)	Hoog (IMF, Wereldbank)

🧭 Wat is de weg vooruit?

De toekomst van Afrika hangt niet af van het kiezen tussen BRICS of het Westen. De echte uitdaging is het opbouwen van eigen kracht:

• Regionale samenwerking versterken: via AU, AfCFTA en nieuwe allianties zoals AES.
• Transparante deals sluiten: ongeacht partner, met duidelijke voorwaarden en publieke controle.
• Burgerparticipatie vergroten: Afrikaanse burgers moeten inspraak krijgen in internationale keuzes.

💬 Conclusie

AES heeft een historische stap gezet door zich los te maken van het Westen. BRICS biedt kansen, maar ook risico’s. Julius Malema’s visie op een vrij Afrika is inspirerend, maar moet gepaard gaan met kritische waakzaamheid. Afrika heeft geen nieuwe meesters nodig — het heeft zelfbeschikking, transparantie en solidariteit nodig.

De komende jaren zullen uitwijzen of BRICS een bevrijder of een nieuwe uitbuiter wordt. Eén ding is zeker: afwachten is geen optie. Het is tijd voor actie, visie en Afrikaanse regie.