Van Bouterse tot BIJ1, wie bepaalt het verhaal?

Je kent het wel. Je zit op Insta, je ziet een post van BIJ1, iemand vraagt je om ‘m te delen. Je twijfelt. Niet omdat je tegen gelijkwaardigheid bent, maar omdat de toon je niet ligt. “Witte mensen zijn racistisch vanuit de genen,” zegt iemand. Jij denkt: hoe dan? En ineens zit je midden in een discussie die niet meer over verbinding gaat, maar over schuld, identiteit en wie het recht heeft om te spreken.

Welkom in Rotterdam anno nu. Maar om te snappen hoe we hier zijn beland, moeten we terug. Terug naar de pleintjes van West in de jaren ’70. Naar de klap van ome Piet. Naar de heroïnecrisis. Naar Bouterse. Naar ROOTS op tv. Want wat vandaag speelt, is niet nieuw — het is een echo van wat al lang onder de oppervlakte borrelt.

🕰️ Rotterdam-West, zomer 1978

WK voetbal. Iedereen kijkt. Er zijn maar twee zenders: Nederland 1 en 2. Dus bijna heel Nederland zit voor de buis. De kinderen gaan massaal voetballen. Maar op straat zie je iets opvallends: Afro-Surinaamse kinderen spelen niet met Hindoestaanse kinderen. Wel met Turkse en Marokkaanse kinderen, ondanks de taalbarrière.

Dat is geen toeval. Dat is racisme — niet het schreeuwende soort, maar het ingesleten soort. De kinderen herhalen wat ze thuis horen. Woorden als “koeli” en “blakaman” vliegen over het veld. De blanke kinderen kijken stil toe. Ze snappen het niet. Ze zien geen kleur, maar voelen wel de spanning.

👊 De klap van ome Piet

Als Javaanse jongen in Rotterdam kreeg ik ooit een klap van mijn oom. Ik had gezegd dat ik door mijn bruine huid een buitenlander was. Hij reageerde fel:

“Je bent een Nederlander, een Nederlander van de overzeese provincie!”

Voor hem was dat geen discussie. Hij was een Hollander, en Hollanders zijn ook Nederlanders. Buitenlanders? Dat waren de gastarbeiders: Turken, Marokkanen, Spanjaarden. Niet wij. Niet ik.

Maar die klap was meer dan opvoeding. Het was een echo van een koloniale logica waarin loyaliteit boven kleur stond — zolang je je maar gedroeg.

📺 ROOTS en het nationale schuldgevoel

Eind jaren ’70 kwam ROOTS op tv. Alex Haley’s verhaal over Kunta Kinte, slavernij en verzet raakte miljoenen kijkers. Voor het eerst zagen Nederlanders slavernij niet als een abstract hoofdstuk, maar als menselijk drama. En ineens waren “negers” niet meer lui en dom, maar zielig en onderdrukt.

Dat schuldgevoel was echt. Maar ook tijdelijk. Want empathie zonder actie is als regen op beton: het glijdt eraf. De Afro-Surinaamse gemeenschap bleef worstelen met werkloosheid, verslaving en stigmatisering. En de heroïnecrisis sloeg hard toe — vooral in hun wijken.

💉 Crack, CIA en Gary Webb

Fast forward naar de jaren ’80. In de VS breekt de crack-epidemie uit. Afro-Amerikaanse gemeenschappen worden verwoest. Tien jaar later komt journalist Gary Webb met een onthulling: de CIA wist ervan. Sterker nog, ze faciliteerden het — om geld te verdienen voor de Contra’s in Nicaragua.

Dat is institutioneel racisme op geopolitiek niveau. Maar in Nederland hoor je daar zelden iets over. Niet bij Omroep ZWART. Niet bij Akwasi. Waarom niet? Waarom blijft het gesprek hangen bij Zwarte Piet, terwijl de echte structuren buiten beeld blijven?

🏛️ Institutioneel racisme: wat is dat eigenlijk?

Het gaat niet om haat, maar om systemen. Beleidsregels, algoritmes, routines die mensen uitsluiten zonder dat iemand “racist” hoeft te zijn. Denk aan:

• De toeslagenaffaire
• Etnisch profileren door de politie
• Discriminatie op de huur- en arbeidsmarkt
• Lagere schooladviezen voor kinderen van kleur

En ja, de CIA is ook een instituut. Maar daar hoor je weinig over in het Nederlandse debat. Alsof racisme alleen lokaal bestaat. Alsof we geen deel zijn van een groter systeem.

🇸🇷 Suriname, Bouterse en de diaspora

Na de onafhankelijkheid in 1975 kreeg Suriname te maken met etnische politiek. De NPS (Creools) nam de macht over. Hindoestaanse en Javaanse Surinamers vertrokken uit angst — gevoed door beelden van oorlog in Afrika en rassenrellen in Guyana.

Bouterse riep:

“We zijn allemaal Surinamers, en dan pas Creool, Hindoestaan, Javaan.”

Maar in Nederland werd juist beleid gevoerd dat groepen apart benaderde. Minderheden moesten “emanciperen,” maar integratie was geen doel. Je werd eerst “allochtoon,” dan pas “Nederlander.”

🧠 Racisme in de opvoeding

Mijn moeder zei ooit:

“Als je met een meisje thuiskomt, laat het een Javaanse zijn. Of een Hollandse. Geen neger, want die zitten aan de drugs. Geen Hindoestaan, want die noemen drank daroe.”

Dat is racisme. Maar ik noem haar geen racist. Ze was gevormd door een koloniale samenleving waarin etnische hiërarchie normaal was. Ze wilde me beschermen — met uitsluiting als instrument.

📣 En dan BIJ1, Akwasi en de nieuwe taal

Vijf jaar geleden kreeg ik een verzoek: deel een BIJ1-poster. Ik vroeg: Waarom?
Antwoord:

“Witte mensen zijn racistisch vanuit de genen.”

Dat is geen activisme. Dat is essentialisme. Dat is de dief die “houd de dief” roept, zoals Kenneth Slooten zou zeggen. Het gesprek is gekaapt. De nuance verdwijnt. De bruggen worden opgeblazen.

📺 Omroep ZWART: aan welke kant staan ze?

Volgens hun missie willen ze verbinden. Maar in de praktijk zie je:

• Identiteitspolitiek zonder diepgang
• Emotionele mobilisatie boven historisch inzicht
• Weinig aandacht voor internationale structuren zoals de CIA of IMF

En dus voel ik me niet thuis. Niet omdat ik tegen gelijkwaardigheid ben, maar omdat ik voor helderheid ben. Voor verbinding. Voor geschiedenis die klopt.

🔄 Wat nu?

We leven in een tijd waarin activisme een merk is geworden. Waarin media controverse belonen. Waarin religie wordt besproken door haters, en antiracisme door mensen die zelf uitsluiten.

Maar jij, ik, wij — we kunnen het anders doen. Door te herinneren. Door te verbinden. Door te vragen: Hoe dan? En door te weigeren mee te gaan in ideologische shortcuts.

🎥 Een voorstel

Laten we deze verhalen vastleggen. In beeld. In tekst. In dialoog. Van de pleintjes in West tot de toeslagenaffaire. Van ROOTS tot Rotterdam. Want wij zijn geen bijzaak. Wij zijn het verhaal.