Van Stammen naar Staten: Het Verhaal van Duitsland

Inleiding: Waarom dit ertoe doet

Stel je voor: je loopt door Crooswijk of Delfshaven, langs oude gevels en nieuwe graffiti, en je vraagt je af — hoe zijn we hier eigenlijk gekomen? Niet alleen jij, als individu, maar wij allemaal. Rotterdam is een stad van beweging, van migratie, van botsende en versmeltende identiteiten. Maar die dynamiek is geen uitvinding van de 20e eeuw. Al duizenden jaren geleden trokken mensen door Europa, bouwden dorpen, voerden oorlogen, ruilden koeien tegen varkens, en lieten sporen achter die we vandaag nog kunnen voelen.

In dit essay duiken we in de wereld van Germaanse stammen, Hunnen, Romeinen en Slaven. Niet als droge geschiedenisles, maar als een verhaal dat ons helpt begrijpen wie we zijn, waar we vandaan komen, en hoe we samen verder kunnen.

Germaanse stammen: meer dan barbaren

Als je het woord “Germaanse stammen” hoort, denk je misschien aan woeste krijgers met bijlen en bontmantels. Hollywood heeft daar z’n werk gedaan. Maar de realiteit is veel rijker. Germaanse stammen zoals de Franken, Goten, Vandalen en Saksen leefden in gemeenschappen met eigen wetten, rituelen en handelsnetwerken.

Ze kwamen oorspronkelijk uit het gebied dat nu Zuid-Scandinavië en Noord-Duitsland is. Rond de 1e eeuw na Christus begonnen ze zuidwaarts te trekken, richting de Rijn en de Donau. Niet als één grote volksverhuizing, maar in golven, generaties lang. Sommige groepen sloten bondgenootschappen met Rome, anderen vochten ertegen.

Wat interessant is: deze stammen waren niet “tegen” beschaving. Ze namen Romeinse gebruiken over, leerden Latijn, bekeerden zich tot het christendom, en bouwden koninkrijken die de basis vormden voor landen als Frankrijk, Spanje en Duitsland.

De Vandalen en Goten: migratie als macht

Twee Germaanse groepen springen eruit: de Vandalen en de Goten.

De Vandalen begonnen in het huidige Polen, trokken via Gallië en Spanje naar Noord-Afrika, en stichtten daar een koninkrijk met Carthago als hoofdstad. Ja, Noord-Afrika. In 455 plunderden ze zelfs Rome. Hun naam leeft voort in het woord “vandalisme”, maar dat doet geen recht aan hun politieke en militaire organisatie.

De Goten splitsten zich in Visigoten en Ostrogoten. De Visigoten vestigden zich in Spanje, de Ostrogoten in Italië. Ze bouwden steden, schreven wetten, en lieten kerken en paleizen na.

Wat zegt dit ons? Dat migratie niet alleen een vlucht is, maar ook een vorm van macht, van creatie, van het herschrijven van geschiedenis.

De Hunnen: storm uit het oosten

En dan zijn er de Hunnen. Geen Germaanse stam, maar een nomadisch ruitervolk uit Centraal-Azië. Rond 375 na Christus verschenen ze aan de rand van Europa en veroorzaakten paniek. Onder leiding van Attila trokken ze door het continent, versloegen legers, en dwongen andere stammen tot migratie.

Hun komst zette een kettingreactie in gang: Germaanse stammen vluchtten, Rome viel, en Europa werd hertekend.

Maar ook hier: de Hunnen waren niet alleen vernietigers. Ze onderhandelden, sloten huwelijken met Europese elites, en lieten culturele sporen na in taal, kleding en militaire tactieken.

Slavische stammen: de vergeten golf

Terwijl het westen worstelde met Romeinse val en Germaanse opkomst, gebeurde er in het oosten iets anders. Slavische stammen begonnen zich te verspreiden vanuit het gebied rond Oekraïne en Wit-Rusland.

Vanaf de 6e eeuw trokken ze naar Polen, Tsjechië, de Balkan en Rusland. Ze vestigden dorpen, bouwden tempels, en ontwikkelden talen die vandaag nog gesproken worden: Pools, Tsjechisch, Russisch, Servisch.

Wat vaak vergeten wordt: deze Slavische migratie was niet gewelddadig. Het was geleidelijk, via landbouw, handel en religie. In gebieden waar Germaanse stammen waren vertrokken, namen Slaven hun plaats in.

In de grensgebieden ontstonden mengculturen: Slavische potten met Germaanse motieven, dorpen waar beide talen gesproken werden. Een les in coexistentie.

Van stammen naar staten: de geboorte van Duitsland

En dan de grote vraag: is dit het begin van Duitsland? Ja en nee.

De Germaanse stammen legden de demografische basis voor wat later Duitsland zou worden. Maar het duurde nog eeuwen voordat er een politieke eenheid ontstond.

Na de val van Rome ontstonden koninkrijken zoals het Frankische rijk. In 843 werd dat rijk opgedeeld, en Oost-Francië werd de voorloper van Duitsland. In 962 werd Otto I gekroond tot keizer van het Heilige Roomse Rijk — een losse federatie van Duitse vorstendommen.

Pas in 1871, onder Bismarck, werd Duitsland een natiestaat. Maar de culturele wortels lagen al veel eerder, in de Germaanse dorpen, de veldslagen met Romeinen, en de handelsroutes met Slaven.

Waarom dit relevant is voor Rotterdam

Je vraagt je misschien af: wat heeft dit met mij te maken? Met mijn leven in Rotterdam, mijn werk, mijn vrienden, mijn toekomst?

Alles.

Rotterdam is gebouwd op migratie. Van de havenarbeiders uit Zeeland tot de gastarbeiders uit Turkije en Marokko, van de Surinaamse families tot de Oekraïense vluchtelingen van nu.

De geschiedenis van Europa is een geschiedenis van beweging. Van mensen die hun plek zoeken, hun cultuur meenemen, en samen iets nieuws bouwen.

De Germaanse stammen waren geen uitzondering. Ze waren voorlopers. En hun verhaal helpt ons begrijpen dat identiteit niet statisch is. Dat grenzen verschuiven. Dat samenwerking en conflict hand in hand gaan.

Een les voor vandaag

In een tijd waarin nationalisme weer opduikt, waarin migratie als bedreiging wordt gezien, biedt deze geschiedenis een ander perspectief.

De Germaanse stammen, de Hunnen, de Slaven — ze kwamen, ze bleven, ze bouwden. Ze waren geen indringers, maar medegrondleggers.

Als we dat erkennen, kunnen we ook vandaag ruimte maken voor nieuwe verhalen. Voor mensen die hier komen met hoop, met talent, met ideeën.

Rotterdam is daar het perfecte voorbeeld van. Een stad die niet bang is voor verandering, maar die verandering omarmt.