Dienstplicht 2025: Jongeren en de Nieuwe Geopolitieke Realiteit

Rotterdam – Jongeren in Nederland en Vlaanderen kijken met gemengde gevoelens naar de terugkeer van het woord dienstplicht. Het klinkt als iets uit de verhalen van onze ouders of grootouders, maar de laatste maanden duikt het steeds vaker op in nieuwsberichten, talkshows en discussies op straat. Wat betekent dit voor ons, en hoe verschilt de situatie van land tot land?

📬 De jaarlijkse brief: meer dan een formaliteit?

Als je in Nederland 17 wordt, valt er een brief van Defensie op de mat. Daarin staat dat je bent ingeschreven voor de dienstplicht. Voor de meesten van ons voelt dat als een soort administratieve grap: “Leuk, maar ik hoef toch niet echt?” En dat klopt. Sinds 1997 is de opkomstplicht opgeschort. Niemand wordt daadwerkelijk opgeroepen om in uniform te verschijnen.

Maar in 2025 is er iets veranderd. Naast die standaardbrief ontvangen jongeren nu ook een enquête. Defensie wil weten hoe wij denken over het leger, veiligheid en onze eigen rol daarin. Het invullen is vrijwillig, maar de boodschap is duidelijk: Defensie zoekt contact, en niet alleen om te registreren. Het gaat om peilen, informeren en misschien ook een beetje werven.

🎯 Waarom nu?

De timing is geen toeval. Europa staat onder druk. De oorlog in Oekraïne duurt voort, Rusland blijft dreigend, en NAVO-landen voelen de noodzaak om hun defensiecapaciteit te vergroten. Duitsland heeft al aangekondigd dat jongeren vanaf 2026 verplicht een vragenlijst moeten invullen en mogelijk zelfs geloot worden voor militaire dienst. Kroatië voert een korte verplichte training in. Zweden en Litouwen hebben hun dienstplicht al eerder teruggebracht.

Nederland kijkt mee. Voorlopig blijft het bij brieven en enquêtes, maar de discussie is geopend: wat als vrijwillige werving niet genoeg is? Wat als de geopolitieke situatie verder escaleert?

🧑‍🤝‍🧑 Wat mis je zonder dienstplicht?

Voor onze generatie klinkt dienstplicht vooral als een last. Een jaar lang je vrijheid kwijt, je studie of werk onderbreken, en in een hiërarchisch systeem terechtkomen. Toch vertellen veel oud-dienstplichtigen ook positieve verhalen.

• Discipline en structuur: leren omgaan met regels en verantwoordelijkheid.
• Kameraadschap: vriendschappen die soms een leven lang meegaan.
• Sociale mix: jongeren uit alle lagen van de samenleving samen in één kazerne.
• Praktische skills: van EHBO tot logistiek, van fysieke training tot stressbestendigheid.
• Maatschappelijk besef: het gevoel dat je iets doet voor je land, voor elkaar.

Sinds 1997 missen wij die ervaring. Sommigen zien dat als een gemis, anderen als een opluchting. Want de keerzijde was er ook: verveling, strenge hiërarchie, ongelijke behandeling (alleen mannen), en psychische of fysieke belasting.

📊 Hoe denken jongeren er nu over?

Onderzoek laat zien dat de meningen verdeeld zijn. Een meerderheid van de Nederlanders (62%) is voor herinvoering van de dienstplicht, maar dat cijfer wordt vooral gedragen door oudere generaties. Onder jongeren onder de 30 is slechts 23% voor, terwijl 67% tegen is.

Dat verschil zegt veel. Voor onze ouders was dienstplicht een vanzelfsprekend onderdeel van volwassen worden. Voor ons voelt het als een inbreuk op vrijheid en zelfbeschikking. Toch is er ook nieuwsgierigheid: wat zou het betekenen voor je persoonlijke ontwikkeling, je sociale netwerk, je kijk op de wereld?

🌍 Europa in beweging

Om te begrijpen waar Nederland staat, is het handig om te kijken naar andere landen:

• Duitsland: vanaf 2026 verplichte vragenlijsten en mogelijk loting.
• Zweden: selectieve dienstplicht sinds 2018, voor mannen én vrouwen.
• Litouwen: volledige herinvoering in 2015, uit angst voor Rusland.
• Kroatië: korte verplichte training van twee maanden voor 18-jarigen.
• België: discussie over een vrijwillig jaar dienst, maar nog geen besluit.

Nederland bevindt zich dus in een soort tussenfase: geen echte dienstplicht, maar wel een systeem dat jongeren jaarlijks herinnert aan hun inschrijving en nu ook actief hun mening vraagt.

🛡️ Het Dienjaar: vrijwillig maar serieus

Naast de dienstplichtbrief en enquête is er het Dienjaar. Dit is een vrijwillig traject waarbij je een jaar lang bij Defensie werkt en leert. Het lijkt op een tussenweg: geen verplichte dienst, maar wel een kans om ervaring op te doen en iets bij te dragen.

Voor sommigen klinkt dat aantrekkelijk: een jaar avontuur, nieuwe skills, misschien een boost voor je cv. Voor anderen voelt het als een verkapte dienstplicht, een manier om jongeren toch richting Defensie te trekken.

💬 Rotterdamse stemmen

In Rotterdam hoor je uiteenlopende reacties. Sommigen zeggen: “Een jaar discipline zou goed zijn voor jongeren van nu.” Anderen: “Waarom zou ik mijn vrijheid opgeven voor een systeem dat draait op geopolitiek en wapenindustrie?”

Die spanning zie je overal terug. Het gaat niet alleen om Defensie, maar ook om bredere vragen: wat betekent vrijheid? Hoeveel verantwoordelijkheid heb je voor je land? En hoe ver mag de overheid gaan in het sturen van je leven?

🕰️ Toekomstscenario’s

Wat kunnen we verwachten de komende jaren?

1. Status quo: brieven en enquêtes blijven, maar geen oproep.
2. Uitbreiding van het Dienjaar: meer jongeren worden actief benaderd om vrijwillig mee te doen.
3. Selectieve dienstplicht: Nederland kiest een Zweeds model, waarbij alleen een deel van de jongeren wordt opgeroepen.
4. Volledige herinvoering: alleen bij een grote crisis of oorlog, waarbij de regering besluit de opkomstplicht te activeren.

Voorlopig lijkt scenario 1 of 2 het meest waarschijnlijk. Maar de geopolitieke situatie kan snel veranderen, en dat maakt het onderwerp zo beladen.

🧭 Wat betekent dit voor jou?

Of je nu in Rotterdam, Antwerpen of Groningen woont: de dienstplicht is geen ver-van-je-bed-show meer. Het is een thema dat ons direct raakt. Niet omdat we morgen in uniform moeten verschijnen, maar omdat de overheid ons bewust maakt van de mogelijkheid.

Het zet ons aan het denken over vrijheid, verantwoordelijkheid en solidariteit. En het confronteert ons met de realiteit dat veiligheid niet vanzelfsprekend is.

📌 Conclusie

Dienstplicht anno 2025 is geen kopie van vroeger. Het is een mix van brieven, enquêtes, vrijwillige trajecten en politieke discussie. Voor onze generatie betekent het vooral: nadenken over wat we missen, wat we winnen, en wat we bereid zijn te doen in een wereld die steeds onzekerder wordt.

Of je het nu ziet als kans of als bedreiging, één ding is duidelijk: de dienstplicht is terug in het gesprek. En dat gesprek gaat niet alleen over Defensie, maar ook over wie wij zijn als samenleving.