Rotterdam en de Illusie van Autonomie in Asielbeleid

Rotterdam, stad van havenarbeiders, migranten en generaties die hun rug recht hielden tegen de wind van de Maas. Hier klinkt een nieuwe politieke kreet: Leefbaar Rotterdam wil twaalf jaar lang geen asielzoekers meer toelaten. “We kunnen een nieuwe instroom niet aan,” zeggen ze. Het klinkt als een harde belofte, maar wie luistert naar de lagen onder dit verhaal, hoort vooral echo’s van kretologie.

Want wat we samen hebben blootgelegd: de gemeente kan dit niet beslissen. Het Rijk bepaalt, Brussel zet de kaders, en internationale verdragen leggen de fundamenten. Rotterdam mag hooguit de kleur van de brug kiezen, niet of die brug er komt.

De illusie van autonomie

Het voorstel van Leefbaar is een schoolvoorbeeld van signaalpolitiek. Gemeenten hebben geen autonomie om asielzoekers te weigeren. Ze voeren uit wat Den Haag en Brussel bepalen. De echte macht ligt bij internationale verdragen en Europese afspraken.

Nederland heeft wel zeggenschap bij het maken van die regels, maar zodra ze vastliggen, kan het land ze niet zomaar aanpassen. Dat is de kern: meebeslissen in het begin, maar later verplicht uitvoeren, ook als de situatie verandert. Rotterdam zit gevangen in die keten.

Wilders en de belofte van het onmogelijke

De PVV won de verkiezingen met de belofte dat asiel zou stoppen. Wilders wist dat Nederland vastzit aan verdragen en EU‑regels, maar koos ervoor om de boodschap te versimpelen. “We sluiten de grenzen.” Het werkte als mobiliserende slogan, maar in de praktijk bleek het onhaalbaar.

Dat maakt de belofte waardeloos voor wie dacht dat het werkelijkheid zou worden. Niet omdat Wilders dom is, maar omdat hij bewust inspeelde op emoties en verwachtingen. Het is strategie: de kloof tussen retoriek en realiteit is onderdeel van hoe populistische partijen steun verzamelen.

Orders van hogerhand

Fleur Agema klaagde dat er “orders van hogerhand” kwamen, van instanties zoals de NCTV, waardoor beloofde maatregelen niet konden doorgaan. Het laat zien hoe politici ervaren dat hun speelruimte wordt beperkt door instituties, verdragen en veiligheidsafspraken.

En dat voedt het gevoel bij burgers dat hun stem wordt uitgeschakeld. Formeel niet – Nederland blijft een parlementaire democratie – maar in de praktijk wel beperkt. Beloften botsen op juridische muren.

De straatstem van Rotterdam

Loop door Crooswijk of Delfshaven en je hoort de rauwe meningen. “We hebben zelf geen huizen, hoezo moeten we anderen opvangen?” zegt de een. “Rotterdam is altijd een stad van migranten geweest, dit is wie we zijn,” zegt de ander.

Het debat over asiel is geen abstracte discussie, maar een gesprek over buurten, scholen, zorg en dagelijkse realiteit. Het voorstel van Leefbaar raakt dus niet alleen de politieke arena, maar ook de keukentafelgesprekken en de borrels in de wijk.

Furie tegen uitbuiting

Wat bewoners voelen, gaat verder dan asiel. Het is frustratie over uitbuiting, over huisjesmelkers die huren opdrijven, werkgevers die goedkope arbeid binnenhalen, politici die beloven maar niet leveren. Het voorstel van Leefbaar kanaliseert die furie, maar richt die op de asielzoekers.

De vraag is of dat terecht is, of dat de echte boosdoeners elders zitten: in de structuren van macht en geld die de stad al decennia uitknijpen.

De brug over de Maas

Onze metafoor blijft krachtig: het Rijk bepaalt of er een brug komt, de gemeente mag hooguit meedenken over de kleur. Zo werkt het ook met asiel. Den Haag en Brussel bepalen de instroom, Rotterdam mag de uitvoering organiseren. Het idee dat de stad twaalf jaar lang de deur kan sluiten, is een illusie.

Kretologie in de media

Leefbaar strooit met slogans die de straat moeten mobiliseren. “Geen asielzoekers meer” klinkt daadkrachtig, maar verandert juridisch niets. Het is lege kretologie, bedoeld om aandacht te trekken en een gevoel van bescherming te geven.

Maar de echte beslissingsmacht ligt elders. Dat maakt de belofte niet alleen onuitvoerbaar, maar ook gevaarlijk: het wekt verwachtingen die botsen met de realiteit, en voedt teleurstelling en wantrouwen.

Rotterdam als symbool van verzet

Rotterdam heeft altijd een eigen tongval gehad, een eigen manier om tegen macht te praten. Van de havenstakingen tot de protesten tegen woningnood, de stad laat zich niet zomaar de mond snoeren. Het voorstel van Leefbaar past in die traditie van verzet, maar roept ook de vraag op: tegen wie richt dat verzet zich? Tegen Den Haag en Brussel, of tegen de mensen die hier een veilig heenkomen zoeken?

Historische laag: migratiegolven en draagkracht

Rotterdam is gebouwd op migratie. Van de Kaapverdianen die hun muziek en cultuur brachten, tot de Turkse en Marokkaanse arbeiders die de haven draaiende hielden, tot de Somaliërs en Syriërs die veiligheid zochten. Elke golf bracht spanningen, maar ook nieuwe energie.

Het idee dat de stad “geen nieuwe instroom aankan” raakt dus aan een diepere vraag: hoeveel kan een gemeenschap dragen, en wie bepaalt dat?

Bestuurlijke laag: EU – Rijk – Gemeente

De keten is helder: de EU bepaalt de grote lijnen, Nederland vertaalt dat naar nationale wetgeving, en gemeenten voeren uit. Rotterdam kan hooguit protesteren of onderhandelen, maar niet weigeren. Dat maakt de belofte van Leefbaar een illusie van autonomie.

Sociale laag: woningnood en zorg

De frustratie van bewoners komt voort uit woningnood, stijgende huren, en druk op zorg en onderwijs. Dat zijn reële problemen, maar ze worden vaak gekoppeld aan asielzoekers. Terwijl de oorzaken breder liggen: beleid van Den Haag, speculatie op de woningmarkt, bezuinigingen in de zorg.

Toekomstscenario’s

Wat gebeurt er als Leefbaar’s belofte botst op EU‑regels? Teleurstelling bij bewoners, wantrouwen richting politiek, en een versterking van het gevoel dat de stem van de straat niet telt. Rotterdam zal opnieuw moeten zoeken naar een balans tussen draagkracht en solidariteit.

Conclusie: tussen belofte en werkelijkheid

Leefbaar Rotterdam wil twaalf jaar lang geen asielzoekers meer toelaten. Het klinkt als een daad van bescherming, maar in de werkelijkheid van verdragen, EU‑regels en landelijke kaders is het vooral een kreet. Rotterdam staat daarmee opnieuw in het middelpunt van een debat dat groter is dan de stad zelf: een debat over rechtvaardigheid, vrijheid, solidariteit en de grenzen van draagkracht.

De straat zal blijven spreken. De stad zal blijven gonsen. En de vraag zal blijven: wie luistert werkelijk naar de stem van Rotterdam?