AES, Nigeria en de Macht van China

Rotterdam – Nigeria, een land dat barst van olie, gas en mineralen, wordt vandaag gezien als een geopolitieke scharnier. Niet alleen door Afrikaanse denkers, maar ook door de grootmachten die hun ogen hebben gericht op de Sahel. Het Westen, en vooral de Verenigde Staten, presenteert zijn aanwezigheid als een strijd tegen moslimfundamentalisten en een bescherming van christelijke gemeenschappen. Maar achter die façade schuilt een andere logica: roof, grondstoffen, en het veiligstellen van de waarde van de dollar.

Afrikaanse bronnen waarschuwen dat Nigeria de springplank kan worden naar de AES‑landen – Mali, Burkina Faso en Niger. Een Malinese generaal stelde eerder dat een aanval op de AES waarschijnlijk vanuit Nigeria zou komen. En recent werden elf Nigeriaanse militairen opgepakt nadat ze met een Herculesvliegtuig het luchtruim van de AES hadden geschonden. De verdenking: bevoorrading van fundamentalisten en het in kaart brengen van het gebied voor militaire doeleinden. Dat voedt de overtuiging dat religieus extremisme hier slechts een excuustruus is voor geopolitieke expansie.

Het fundamentalisme als excuustruus

Moslimfundamentalisme wordt in Afrikaanse en Midden-Oosterse analyses vaak gezien als een westers en Israëlisch project, een proxy die dient om interventies te legitimeren. Het Westen gebruikt het narratief van “terrorismebestrijding” om militaire aanwezigheid te rechtvaardigen, terwijl Israël profiteert van de verdeeldheid die zulke stromingen veroorzaken.

Het wrange is dat deze interpretaties van de Koran en Hadith nergens in de islamitische wereld breed geaccepteerd zijn. In landen als Egypte, Algerije en Indonesië worden fundamentalistische bewegingen actief bestreden. Maar in Europa en de VS krijgen ze ruimte om moskeeën te bouwen en ideologische infrastructuur op te zetten. Voor Afrikaanse denkers is dat geen toeval: het Westen biedt een veilige haven voor ideeën die elders chaos veroorzaken, en gebruikt die chaos vervolgens als reden om militair in te grijpen.

Syrië, Soedan en Nigeria: drie gezichten van dezelfde logica

De Amerikaanse aanwezigheid in Syrië wordt door critici gezien als pure roof: olievelden in het noordoosten van het land worden veiliggesteld onder het mom van terrorismebestrijding. In Soedan draait het om goud, waar de Verenigde Arabische Emiraten een sleutelrol spelen in de handel en export. En in Nigeria gaat het om olie, gas en industriële mineralen, met fundamentalisten en religieuze spanningen als excuustruus.

Het patroon is herkenbaar: oorlogen worden niet gevoerd uit liefdadigheid of romantiek, maar uit economische noodzaak. Grondstoffen zijn de stille motor achter interventies.

Europa en de gaspijpleiding door Niger

De AES‑landen zijn niet alleen van belang voor Afrika, maar ook voor Europa. Dat werd duidelijk in het verhaal van de gaspijpleiding die door Niger moest lopen om Europa van goedkoop gas te voorzien. Toen in Niger een coup plaatsvond, stelden de nieuwe machthebbers dat ze niet zomaar gratis hun land en infrastructuur beschikbaar zouden stellen. Ze wilden dat Niger er financieel van zou profiteren.

Europa’s houding – dat zulke projecten vanzelfsprekend en kosteloos moeten doorgaan – wordt door Afrikaanse denkers gezien als een koloniale reflex. Het Westen wil energiezekerheid en goedkope grondstoffen, maar weigert echte wederkerigheid. Dat voedt de kritiek dat Europa handelt uit hebzucht, angst en racistische erfenis.

Het verschil tussen gunnen en gratis

China kiest een andere strategie. Via het Belt and Road Initiative investeert het in infrastructuur, spoorwegen, havens en energieprojecten. Dat geeft landen tastbare vooruitgang en koopkracht. En die koopkracht stroomt vanzelf naar de partner die die ontwikkeling mogelijk maakt.

Het Westen daarentegen blijft vasthouden aan het idee dat toegang tot grondstoffen en infrastructuur “gratis” moet zijn. Dat maakt het kwetsbaar in de concurrentie met China, dat wél ruimte laat voor wederkerigheid. Het verschil is simpel maar cruciaal: gunnen versus gratis. China gunt landen iets, hoe klein ook, en dat is altijd meer dan niets.

Dollarhegemonie en de zoektocht naar nieuwe gebieden

Decennialang was de dollar dé standaard voor oliehandel en internationale transacties. Dat gaf de VS enorme voordelen: schulden en handel konden gefinancierd worden met hun eigen munt, en er was een constante vraag naar dollars wereldwijd.

Maar nu landen als Nigeria en Saoedi-Arabië de dollarstandaard loslaten, moet Amerika de waarde van zijn munt meer “echt” verdienen. Venezuela zal daar nooit zelfstandig aan meewerken, en dus zoeken de VS nieuwe gebieden om over te nemen. Nigeria, rijk aan olie en mineralen, wordt gezien als een kans om de dollarpositie tijdelijk te versterken.

Het risico van een wereldoorlog

Als de VS geluk heeft, slaagt hun plan in Nigeria en wordt de waarde van de dollar veiliger gesteld. Maar als ze doorschieten naar aanvallen op de AES‑landen, dan dreigt escalatie. China en Rusland hebben zich nadrukkelijk achter de AES opgesteld. Een Amerikaanse aanval zou dus niet alleen een regionale oorlog zijn, maar een frontale confrontatie met grootmachten.

Afrikaanse analisten waarschuwen dat dit het scenario kan zijn dat een nieuwe wereldoorlog ontketent. Nigeria kan een springplank zijn, maar de AES is een rode lijn.

Drones en de nieuwe asymmetrische oorlog

Fundamentalistische groepen in Nigeria, vooral ISWAP, gebruiken inmiddels drones voor aanvallen. Het gaat vaak om commerciële drones die zijn omgebouwd om explosieven te dragen. Afrikaanse bronnen spreken van “Israëlische drones” omdat ze lijken op modellen die bekend zijn uit conflicten in Israël en Oekraïne.

Het gebruik van drones markeert een nieuwe fase in de strijd. Waar Boko Haram en ISWAP vroeger vooral met geweren en geïmproviseerde explosieven werkten, gebruiken ze nu technologie die de asymmetrische oorlogvoering versterkt. Voor Nigeria en zijn bondgenoten betekent dit een complexere strijd, waarin zowel grootmachten als extremisten dezelfde technologie inzetten.

Het Westen en Israël: een riskante symbiose

Onder Trump werd de band tussen de VS en Israël sterker dan ooit. Critici stellen dat Amerika hierdoor te eenzijdig werd en diplomatieke ruimte verloor in het Midden-Oosten. Het steunen van aanvallen op Iran en Doha voedde de indruk dat de VS vooral Israëlische belangen volgde, zelfs als dat bondgenoten zoals Saoedi-Arabië schaadde.

Het gevolg: bondgenoten lopen weg, zoeken samenwerking met China en Rusland, en Amerika verliest invloed in een regio die decennialang de kern van zijn macht was.

Rotterdamse energie en de gewone man

Voor de gewone man in Rotterdam, in Vlaanderen, in Paramaribo en op Curaçao klinkt dit allemaal ver weg. Maar de logica is herkenbaar. Het gaat om macht, om geld, om wie profiteert en wie achterblijft. Het Westen wil energiezekerheid en goedkope grondstoffen, maar weigert te gunnen. China gunt iets, en wint daardoor terrein.

Het voelt als een herhaling van oude patronen: Europa dat verwacht dat Afrika zijn rijkdom gratis afstaat, Amerika dat oorlogen voert onder het mom van terrorisme, Israël dat verdeeldheid benut om zijn veiligheidsstaat te legitimeren. En ondertussen blijft de gewone man – in Lagos, in Bamako, in Rotterdam – achter met armoede, onzekerheid en de vraag wie er eigenlijk wint.

Conclusie: patronen van roof en wederkerigheid

Het verhaal dat zich ontvouwt is geen toevallige samenloop van gebeurtenissen, maar een patroon.

• Syrië: olie.
• Soedan: goud.
• Nigeria: olie, gas en mineralen.
• AES: strategische ligging en energie.

Het Westen gebruikt fundamentalisme als excuustruus, Europa verwacht gratis toegang, Amerika zoekt nieuwe gebieden om de dollar te redden. China gunt landen iets, hoe klein ook, en wint daardoor loyaliteit en markten.

Voor Afrikaanse denkers is dit geen misverstand maar een bewust systeem: roof versus wederkerigheid. En zolang dat patroon voortduurt, blijft de vraag wie er profiteert en wie er betaalt met armoede, chaos en oorlog.